Zeugma; diğer adıyla Belkıs, Gaziantep ilinde, Nizip doğusundadır. Baraj Gölü’nün kıyısındaki yeni Belkıs Köyü’nde bulunan antik kent 7 tepe üzerine kuruludur. Antik kent arazisinin büyüklüğü ortalama 21.000 dönümdür. Kentin en parlak zamanları Roma dönemine denk gelmektedir. Milattan sonra 256’da Sasani Kralı’nın yakıp yıktığı bu kent, eski görkemli haline geri dönememiştir.

Zeugma Antik Kenti’nin Tarihi

Zeugma Antik Kenti 5. ve 6. Yüzyıllda Bizans’ın egemenliği altındayken 7. Yüzyılda Arap akınları sonucunda terk edilmiştir. 9.-12. Yüzyıllar arasındaki dönemde ise varlığını İslam yerleşimi olarak sürdürmüştür. Belkıs Köyü kentin yanına 17. Yüzyılda kurulmuştur.

Belkıs-Zeugma’da yapılan ilk kazı çalışması 1987 yılında Gaziantep Müze Müdürlüğü’nce güney nekropolünde gerçekleştirilmiştir. Burada aile kaya mezarında heykellere rastlanmıştır. Sonraki kazı çalışması 1992 senesinde yapılmıştır. Kazı çalışmaları hızlandırılarak 1999’da ve 2000 yılında hiç ara verilmeksizin A-bölgesinde devam etmiştir. Bu çalışmalarla beraber Euphrates ve Poseidon villaları ortaya çıkarılmıştır. Kurtarma kazılarından elde edilen mimarî parçalar, freskler ve mozaiklerin çizimleri yapılarak belgelenmiştir. Bu tarihi buluntular su altında kalmaktan kurtarılıp Gaziantep Müzesi’ne getirilmiştir.

Zeugma Antik Kenti’nin Önemi

Tarihi İpek Yolu bu antik kentten geçtiği için Zeugma tarihi süreçte önemini hiç yitirmemiştir. Uzakdoğudan gelen baharat, ipek ve kıymetli taşlar Zeugma gümrüğünden geçirilerek Zeugma pazaryerinde (agorasında ) tüccarlara satılmıştır. Arşiv odasında bulunan ve dünya rekorları kıran, tam 100 binden fazla mühür baskısı Zeugma’nın ticaret ve haberleşmede ne kadar büyük rol üstlendiğini ortaya koymaktadır.

Zeugma’da bulunan evlerin odaları sütunlu avlular la çevrelenmiştir. Odaların ışığı camlı ve demir korkuluklu geniş pencerelerle bu avludan alınmaktadır. Evlerin duvarları fresklerle, tabanı ise mozaik ile bezenmiştir. Odalarda heykeller ve çeşitli mobilyalar vardır. Zeugmalı mozaik ustasının Fırat Nehri’nden taşlar toplayarak bunları 8-10 mm ebatlarında ve kübik şeklinde kesip mozaikleri böyle oluşturduğu bilinmektedir. Zeugma’ya başka şehirlerden de mozaik ustaları gelip evlerin yapımında çalışmışlardır.

Zeugma Müzesi

Bu müze hem yapısal özellikleriyle hem de barındırdığı eserlerle sadece ülkemizdeki değil, dünya çapındaki en önemli müzelerin başında gelir. Bu müzenin en ünlü mozaiklerinden biri Çingene Kızı mozaiği olup en üst katta sergilenmektedir. Müzenin bütün bölümlerinde fotoğraf çekilebilir fakat flaş kullanımı yasaklanmıştır.

Müze resmi olarak 9 Eylül 2011 itibariyle açılmıştır. Şehitkâmil İlçesinin Mithatpaşa Mahallesi’nde, Hacı Sani Konukoğlu Bulvarı’nda yer almaktadır. Müzede dönemin kültürü ve yaşam tarzı mimari özellikleri dikkate alınarak sembolize edilmiş; dönemin sokakları, kent hayatı, önemli yapı taşları gerçeğe yakın şekilde ziyaretçilere sunulmuştur.

Müzenin girişinde Fırat Nehri’nin yakınlarında bulunan kalıntılar vardır. Kentin taraçalarında bulunmuş olan mozaikler de rakam sıralarına göre üst kısımlara yerleştirilmiştir. Zemin katta Roma döneminden kalan mozaikler sergilenmektedir.

Mars heykeli, müzeye hâkim bir konumdadır ve her katından rahatça görülebilmektedir.

Diğer taraftan; Roma ve Geç Antik Dönem’lerine ait mozaikler,duvar resimleri, çeşmeler, 20 adet sütun, kireç taşından yapılan 4 heykel, tunçtan yapılan Mars Heykeli da müze koleksiyonunda yer alan parçalardan bazılarıdır.

Zeugma Antik Kenti Ulaşım

Zeugma Antik Kenti’ne nasıl gidilir? sorusunu cevaplandıracak olursak Forum Gaziantep’ten buraya yürüyerek 15 dakikada ulaşabileceğinizi ifade edebiliriz. Ancak buraya gelmişken Gaziantep Kalesi’ne de uğrayıp ondan sonra müzeye gelmenizi tavsiye ederiz.

Taksiyle ya da şehir merkezinden buraya giden otobüs ve dolmuşları da kullanabilirsiniz.

Tarih meraklılarından biriyseniz Gaziantep gezisinde rotanızı buraya da çevirmeli, bu kültürel mirası yakından görmeli, antik kentin ve müzenin tarih kokan havasını teneffüs etmelisiniz.